Κείμενο: Νίνα ΚουλετάκηΠώς βαριέμαι σ’ αυτήν την παραλία. Ποτέ δε συμβαίνει τίποτα. Πέρασε ολόκληρο το φθινόπωρο κι ολόκληρος ο χειμώνας, ήρθε η άνοιξη κι εγώ κολλημένος εδώ, στην άμμο. Κι όσο σκέφτομαι πόσο ωραία ήταν η ζωή μου πριν καταλήξω εδώ, τόσο ματώνω μέσα μου.
Φτιάχτηκα σε μια χώρα της Ανατολής, από μικρά παιδικά χεράκια. Πολλά μικρά παιδικά χεράκια, που συναρμολογούσαν το Ποδοσφαιράκι. «Little Football» έγραφε στο κουτί. Εντάξει, δεν το έλεγες ακριβώς κουτί, η σωστή λέξη είναι «συσκευασία». Μια χάρτινη βάση, χρωματιστή, με τα γράμματα, μετά εγώ κι οι φίλοι μου και μετά εκείνο το διαφανές χοντρό πλαστικό, που μας κρατούσε στη θέση μας.
Ήταν πολύ ωραίο το Ποδοσφαιράκι! Εγώ κι άλλοι δέκα σαν εμένα, ντυμένοι στα κατακόκκινα και λαμπεροί κι άλλοι έντεκα στα μπλε, εξίσου γυαλιστεροί. Όλοι ισορροπούσαμε πάω στις μπάλλες μας, άρχοντες του γηπέδου! Ένα ελατήριο ήταν καλά κρυμμένο στο κάτω μέρος μας και μια μπάλα χοροπηδούσε ανάμεσά μας. Αυτό που είχαμε να κάνουμε ήταν να ταλαντευτούμε στο ελατήριό μας και να την εξφεσδονίσουμε στα δίχτυα του αντιπάλου. Ωραίο ποδοσφαιράκι! Ωραίες μέρες!
Τα χεράκια που μας έφτιαχναν μας έβαζαν, πολλά Ποδοσφαιράκια μαζί, σε μεγάλες κούτες, τις έκλειναν με ταινία και τις έστελναν σ’ ολόληρο τον κόσμο. Η κούτα με το δικό μου Ποδοσφαιράκι έφτασε στην Ελλάδα, σ’ ένα μεγάλο μαγαζί κι από εκεί –οι φίλοι μου κι εγώ- σ’ ένα μικρό σπίτι και στα χέρια του Αντώνη. Χαρά ο Αντώνης! Μας έβγαλε από το πλαστικό και στρώθηκε στο πάτωμα να παίξει μαζί μας.
Διάλεγε για δική του πάντα την ομάδα μου, τους κόκκινους και νομίζω πως ήμουν ο αγαπημένος του. Η θέση μου στο γήπεδο τον βοηθούσε να κάνει ντιιιιιιν! με το ελατήριό μου και να βάζει την μπάλα στα δίχτυα των μπλε. Ώρες κι ώρες έπαιζε μαζί μας, πότε μόνος του, πότε με τον αδελφό του, πότε με κανέναν φίλο του. Από τα Χριστούγεννα, που μας απόκτησε, είμαστε το καλύτερό του παιχνίδι. Κι όταν ήρθε το καλοκαίρι κι έφυγε για το νησί του παππού του για διακοπές, μας πήρε μαζί του.
Εδώ, στο νησί, έγινε το κακό. Εκείνη την ημέρα είχε ο Αντώνης το Ποδοσφαιράκι μαζί του, στη θάλασσα. Μετά το κολύμπι, καθόταν στη σκιά της ομπρέλας κι έπαιζε. Και ξαφνικά, πάνω που μ’ έχει λυγίσει πολύ και μ’ αφήνει για ν’ ακουστεί το ντιιιιιιν! και να χτυπήσω τη μπάλα, βγαίνει όλο το ελατήριο από τη βάση και πετάγομαι μέτρα μακριά, πέφτοντας πάνω στην καυτή άμμο. Μαζί μου πετάχτηκε κι ο Αντώνης. Έτρεξε προς την κατεύθυνσή μου αναζητώντας με.
Ήμουν ήδη θαμμένος στην άμμο, όχι πολύ βαθειά αλλά δεν φαινόμουν. Ένας άντρας με πλαστικές σαγιονάρες με πάτησε και με βούλιαξε. Ο Αντώνης δεν με βρήκε κι όσο κι αν φώναζα δεν με άκουγε. Στο τέλος έφυγε κι εγώ απόμεινα εκεί, στην παραλία, μισοθαμμένος στην άμμο.
Το καλοκαίρι τέλειωσε, η παραλία άδειασε, μείναν μόνο τα σκουπίδια των ανθρώπων κι οι γόπες απ’ τα τσιγάρα τους. Η καινούρια μου οικογένεια ήταν πλαστικές σακούλες μισοσκισμένες, κάτι σπασμένα πλαστικά μαχαιροπήρουνα, άδεια πλαστικά μπουκάλια. Όλο τον χειμώνα μας έδερνε ο άνεμος, κάποιους από εμάς τους πήρε η θάλασσα, δεν ξέρω που τους πήγε. Εμένα έπεφτε πάνω μου η άμμος, σκληρή, άγρια, μου ξεθώριασε το αστραφτερό μου κόκκινο, μου θάμπωσε τη μπάλα, μου σκούριασε το ελατήριο. Μα το χειρότερο ήταν αυτή η αβάσταχτη μοναξιά…
Πώς βαριέμαι σ’ αυτήν την παραλία. Ποτέ δε συμβαίνει τίποτα. Πέρασε ολόκληρο το φθινόπωρο κι ολόκληρος ο χειμώνας, ήρθε η άνοιξη κι εγώ κολλημένος εδώ, στην άμμο. Κι όσο σκέφτομαι πόσο ωραία ήταν η ζωή μου πριν καταλήξω εδώ, τόσο ματώνω μέσα μου.
Μπα; Τι συμβαίνει; Τόσος κόσμος ξαφνικά στην παραλία; Μα δεν είναι καλοκαίρι ακόμη, δεν καίει ο ήλιος, δεν άρχισαν οι άνθρωποι τα μπάνια. Τι κάνουν; Μαζεύουν τα σκουπίδια; Καθαρίζουν την παραλία; ΜΑΣ ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΜΑΚΡΙΑ! Πού θα πάω; Πού θα βρεθώ; Να, να ένα κορίτσι έρχεται προς το μέρος μου, τι όμορφη που είναι! Ας με δει, Θεέ μου, ας με πάρει! Ας με σκοτώσει ακόμη, οπουδήποτε και οτιδήποτε θα είναι καλύτερο από αυτό που ζω εδώ. Με είδε. ΜΕ ΕΙΔΕ! Σκύβει επάνω μου, με παρατηρεί, με πιάνει, με σηκώνει, τινάζει την άμμο από το κόκκινό μου, με σκουπίζει στη μπλούζα της. Χαμογελάει. Μου χαμογελάει! Χώνει το ελατήριό μου στην άμμο, σκύβει, ξαπλώνει μπροστά μου και με φωτογραφίζει.
Λες να με πάρει μαζί της; Λες να παίξω πάλι ποδοσφαιράκι; Ε; Λες;
Η πλαστική σακούλα
To μικρό βάρος, σε συνδυασμό με την υψηλή αντοχή, ήταν οι ιδιότητες που έκαναν τις πλαστικές σακούλες ιδιαίτερα δημοφιλείς και τις κατέστησαν από τη δεκαετία του ’70 ένα από τα χαρακτηριστικότερα σύμβολα της καταναλωτικής κοινωνίας μας. Τα ίδια χαρακτηριστικά είναι αυτά που τις καθιστά απειλή για τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Εκτιμάται ότι το 2010 στην Ευρώπη χρησιμοποιήθηκαν 98,6 δις πλαστικές σακούλες μεταφοράς αγαθών, εκ των οποίων το 89% ήταν μιας χρήσης (Bio Intelligence Service, 2011).
Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, στην Ελλάδα καταναλώνονται 269 σακούλες ανά άτομο/έτος. Η αλόγιστη κατανάλωση/ χρήση της πλαστικής σακούλας έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής στερεών αποβλήτων και τη μη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων.
Τα μικροπλαστικά της πλαστικής σακούλας
Οι πλαστικές σακούλες δεν παραμένουν ατόφιες για εκατοντάδες χρόνια στο θαλάσσιο περιβάλλον, αλλά κατακερματίζονται σε αμέτρητα μικροσκοπικά σωματίδια διαμέτρου μικρότερης των 5 χιλιοστών (μικροπλαστικά), σε χρονικό διάστημα μηνών ή ετών, λόγω της επίδρασης της υπεριώδους ακτινοβολίας και των κυμάτων/ρευμάτων και άλλων μηχανικών διεργασιών. Τα μικροπλαστικά είτε καταλήγουν στα ιζήματα του βυθού είτε αιωρούνται στην υδάτινη στήλη και εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα μέσω των οργανισμών που τα καταναλώνουν μαζί με το φυτοπλανκτόν, το οποίο κυμαίνεται στις ίδιες περίπου διαστάσεις.
Σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύτηκε στο πλαίσιο της Σύμβασης για τη Βιολογική Ποικιλότητα, τα θαλάσσια απορρίμματα επηρεάζουν δυσμενώς 663 θαλάσσια είδη. Το 11% περίπου των περιπτώσεων αφορούσε συγκεκριμένα σε κατάποση μικροπλαστικών. Ορισμένα είδη ψαριών, πουλιών και άλλων ζώων αποβάλλουν το πλαστικό εύκολα, αλλά υπάρχουν και είδη που δεν έχουν αυτήν την ικανότητα, λόγω της κατασκευής του πεπτικού τους συστήματος, με αποτέλεσμα το πλαστικό να συσσωρεύεται στο σώμα τους. Τα μικροπλαστικά αποτελούν ένα «τοξικό χάπι» για τους οργανισμούς που τα καταπίνουν, καθώς εκτός από τις τοξικές ουσίες που περιέχουν από την παραγωγή τους (επιβραδυντικά καύσης, σταθεροποιητές, κ.α.) και πολλές από αυτές φαίνεται να επηρεάζουν το ορμονικό σύστημα, μπορούν να συσσωρεύουν στην επιφάνειά τους έμμονους οργανικούς ρύπους (POPs), (π.χ., PCBs και φυτοφάρμακα όπως το DDT), σε συγκεντρώσεις δέκα χιλιάδες φορές υψηλότερες σε σχέση με το θαλασσινό νερό που τα περιβάλλει.
Το ταξίδι της πλαστικής σακούλας
Οι πλαστικές σακούλες αν δεν καταλήξουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, μπορούν να ταξιδέψουν πολύ εύκολα προς το θαλάσσιο περιβάλλον, όσο μακριά και να απορριφθούν από αυτό (π.χ. στο δάσος, στο βουνό, στο ποτάμι, κλπ.). Λόγω του μικρού τους βάρους και της ανθεκτικότητάς τους παρασύρονται από τον άνεμο και τη βροχή και μόλις εισέλθουν στη θάλασσα μπορούν να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις ταξιδεύοντας στην επιφάνεια της θάλασσας η/και στα μεσόνερα (μεταξύ της επιφάνειας της θάλασσας και του πυθμένα), προκαλώντας μια σειρά από δυσμενείς επιπτώσεις. Σε έρευνες που έχουν υλοποιηθεί στο βυθό της Μεσογείου γύρω από τις ακτές της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, και της Ελλάδας έχουν αναφερθεί υψηλές συγκεντρώσεις απορριμμάτων (Galgani al., 1995, Ioakeimidis, et al., 2014), όπου περίπου το 77% αυτών ήταν τα πλαστικά και από αυτό, σχεδόν το 90% ήταν πλαστικές σακούλες.
Οι επιπτώσεις
Οι πλαστικές σακούλες αποτελούν απειλή για τα ζώα και τα πουλιά που ζουν στη θάλασσα. Τουλάχιστον 1.000.000 πουλιά και 100.000 θαλάσσια θηλαστικά πεθαίνουν κάθε χρόνο από πλαστικά και άλλα σκουπίδια που καταλήγουν στο περιβάλλον (UNEP, 2006). Τα ζώα οδηγούνται στον θάνατο είτε έμμεσα λόγω παγίδευσης ή τραυματισμού όπου και περιορίζεται η δυνατότητα κίνησής τους, επηρεάζοντας με αυτόν τον τρόπο τη δυνατότητά τους να βρουν τροφή ή να αποφύγουν τους θηρευτές τους, είτε άμεσα λόγω ασιτίας, ασφυξίας ή πνιγμού.
Επίσης, προκαλούν αισθητική ρύπανση μειώνοντας την τουριστική αξία παράκτιων περιοχών, αυξάνουν το κόστος της εμπορικής αλιείας καθώς μπλέκονται στον αλιευτικό εξοπλισμό και προκαλούν προβλήματα στη ναυσιπλοΐα και στις προπέλες των σκαφών, αντίστοιχα.
Μια ακόμα αρνητική διάσταση των πλαστικών σακουλών, είναι ότι μπορούν να παρέχουν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη μετανάστευση ειδών της βενθικής μακροπανίδας, όπως καταφύγιο, τροφή, κατάλληλο υπόστρωμα ή και το «μεταφορικό μέσο» για αποίκιση, καθώς λόγω της υψηλής πλευστότητάς τους μπορούν να διανύουν μεγάλες αποστάσεις επιπλέοντας στο θαλασσινό νερό, που μπορεί αποδεδειγμένα να οδηγήσει σε διαταραχή των τοπικών οικοσυστημάτων.
Δείτε στο ακόλουθο Infographic κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία για την πλαστική σακούλα
573total visits.